Amerika’da Franchise Tax (İmtiyaz Vergisi) Nedir?

Amerika’da şirket kurarken federal vergilere ek olarak eyalet bazlı farklı yükümlülüklerle de karşılaşırsınız. Bu yükümlülüklerden biri de “Franchise Tax” yani “İmtiyaz Vergisi”dir. İmtiyaz vergisi adından dolayı çoğu zaman bir “gelir vergisi” olarak düşünülse de aslında farklı bir mantığa dayanır. Şirketin eyalette varlığını devam ettirebilmek adına ödediği yıllık harçtır. Bu yazıda franchise tax’in tam olarak ne olduğunu, nasıl hesaplandığını ve hangi eyaletlerde uygulandığını bulabilirsiniz.

Franchise Tax (İmtiyaz Vergisi) Nedir?

Franchise tax eyalet yönetiminin sınırları içinde faaliyet gösteren şirketten var olma hakkı için aldığı yıllık vergidir. Bu vergi çoğu zaman isimlendirmesi nedeniyle yanlış anlaşılır. “Franchise” kelimesi burada bayilik sistemini ifade etmez; şirketin yasal olarak kurulmuş olma ve belirli bir eyalette iş yapabilme imtiyazını temsil eder.

Franchise tax şirketinizin kar elde edip etmediğine veya gelirinin olup olmadığına bakılmaksızın uygulanır. Dolayısıyla kâr etmeseniz bile franchise tax yükümlülüğünüz devam edebilir. Başka bir deyişle şirketinizin faaliyeti olmasa bile, sadece yasal varlığını sürdürdüğü için bu vergiyi ödemesi gerekebilir. Özellikle kâr amacı gütmeyen veya henüz faaliyete geçmemiş yeni kurulmuş şirketler için önemli bir maliyettir.

Franchise Tax İle Eyalet Gelir Vergisi Arasındaki Farklar

Franchise tax ile eyalet gelir vergisi çoğu zaman karıştırılsa da aslında iki farklı vergi türüdür. Aralarındaki temel fark, vergilendirmenin dayandığı kriterlerdir:

• Franchise tax, şirketin ilgili eyalette faaliyet gösterme hakkı için alınır. Yani bir tür iş yapma imtiyazı vergisidir. Eyalet gelir vergisi ise şirketin o eyalette elde ettiği net kâr üzerinden hesaplanır.
• İmtiyaz vergisi, şirket kâr etse de etmese de ödenir. Hatta zarar açıklayan şirketler dahi bu vergiyi ödemek zorundadır. Eyalet gelir vergisi ise yalnızca gelir elde edildiğinde ortaya çıkar.
• Yetkili hisse sayısı, eyaletin belirlediği sabit asgari ücret gibi ölçütlere göre franchise tax tutarı belirlenir. Şirketiniz kâr etmeye başladığı andan itibaren eyalet gelir vergisi hesaplanır.

Hangi Şirket Türleri Franchise Tax (İmtiyaz Vergisi) Öder? (C-Corp, S-Corp, Llc, Llp Farkları)

Franchise Tax yükümlülüğü, şirketinizin yasal yapısına göre büyük ölçüde değişir. Her eyalet, farklı şirket türleri için kendi kurallarını belirler. Şirket türleri ve franchise tax durumları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• C-Corp: Klasik bir şirket türü olan C-Corp, çoğu eyalette franchise tax ödemekle yükümlüdür. C-Corp, yasal olarak sahiplerinden ayrı bir tüzel kişiliktir, bu ayrıcalığı kullandıkları için vergiye tabi tutulurlar. Verginin hesaplanması sermayeye veya hisse sayısına göre yapılır.
• S-Corp: S-Corp, federal gelir vergisi açısından geçişli vergilendirme (pass-through taxation) sistemine tabidir, yani kârı doğrudan hissedarlara geçer. Ancak franchise tax için durum farklıdır. Teksas, New York gibi bazı eyaletler S-Corp’u da C-Corp gibi franchise tax’e tabi tutarken, bazı eyaletler farklı hesaplama yöntemleri kullandıkları için  S-Corp’ları bu vergiden muaf tutmaktadır.
• LLC (Limited Liability Company): LLC’ler de S-Corp gibi geçişli vergilendirme sistemine sahiptir. franchise tax durumları eyaletten eyalete en çok farklılık gösteren şirket türlerinden biridir. Örneğin Kaliforniya gibi eyaletlerde LLC’ler, yıllık olarak sabit franchise tax öderken, Teksas gibi eyaletlerde brüt gelir üzerinden hesaplanan bir vergiye tabidir. Bazı eyaletler ise LLC’lerden franchise tax almaz.
• LLP (Limited Liability Partnership): LLP’ler federal gelir vergisi açısından geçişli varlık (pass-through entity) olarak kabul edilir. Şirketin kârları veya zararları ortakların kişisel vergi beyannamelerine Schedule K-1 ile dağıtılır, onların kişisel gelir vergisi oranları üzerinden vergilendirilir. Tıpkı LLC’lerde olduğu gibi, Kaliforniya’da kayıtlı LLP’ler de her yıl franchise tax ödemekle yükümlüdür. Wyoming, South Dakota, Washington gibi eyaletlerin gelir vergisi olmadığı gibi, LLP’lerden de genellikle franchise tax alınmaz. Ancak sembolik yıllık rapor ücreti alabilirler.

Franchise Tax (İmtiyaz Vergisi) Nasıl Hesaplanır?

Franchise tax’in hesaplanması, bir şirketin vergi yükümlülüğünün belirlenmesinde en karmaşık adımlardan biridir. Her eyaletin kendine özgü bir formülü vardır, genel olarak birkaç temel yöntem öne çıkar. Bazı eyaletler şirketin yetkili hisse sayısına veya sermaye yapısına bakarken, bazıları brüt gelir üzerinden ya da sabit bir minimum ücret belirleyerek vergilendirme yapar. Bu nedenle şirketinizin kurulduğu eyalet, ödeyeceğiniz vergi miktarında doğrudan belirleyici olur. Aşağıda franchise tax hesaplamasında kullanılan başlıca yöntemleri inceleyebilirsiniz:

1. Yetkili Hisse (Authorized Shares) Yöntemi

Bu yöntem Delaware eyaletinde kullanılır, şirketin kasasındaki paraya veya gelirine bakmaz. Vergi şirketin kuruluş belgelerinde belirtilen ve ihraç etme yetkisi olan toplam hisse sayısına göre hesaplanır. Şirketin ne kadar hisseye yetki verdiği, doğrudan ödenecek vergiyi etkiler. Bu yönteme göre hisse sayısı arttıkça ödenecek vergi de artar, fakat artış basamaklı bir yapıya sahiptir. Örneğin 5.000 hisseye kadar olan şirketler için sabit minimum ücret ödenirken, bu sayının üzerindeki her hisse için ek vergi alınır. Bu nedenle şirket kurarken authorized shares sayısını makul seviyede tutmak, ilk yıllarda vergi yükümlülüğünüzü hafifletecektir.

1. Varsayılan Nominal Değer Sermaye (Assumed Par Value Capital) Yöntemi

Yetkili hisse sayısına göre daha adil hesaplama sunduğu için özellikle büyük hisse yapısına sahip şirketler tarafından tercih edilir. Hesaplama mantığı şu şekildedir:

• Şirketin toplam varlıkları, dolaşımdaki (issued) hisse sayısına bölünür. Bu, hisse başına düşen değeri (assumed par value) verir.
• Bulunan assumed par value per share şirketin sahip olduğu yetkili (authorized) hisse sayısı ile çarpılır. Çarpım sonucu vergilendirilecek sermaye tutarını verir.
• Çıkan bu tutar üzerinden, eyaletin belirlediği oran üzerinden franchise tax hesaplanır.

Bu yöntem sayesinde yüz binlerce veya milyonlarca yetkili hisseye sahip olan şirketler, çok daha düşük franchise tax ödeyebilir. Startuplar genellikle bu yöntemi kullanarak vergi yükünü optimize etmeye çalışır.

1. Brüt Gelir Veya Marj (Margin) Bazlı Hesaplama

Brüt gelir hesaplama yöntemi, şirketlerin kâr marjları üzerinden vergilendirilmesini esas alır. Amerika’da bu yöntemin en bilinen örneği, Teksas Franchise Tax’idir. Teksas şirketlerin net kârına değil, brüt gelirinden belirli indirimler yapıldıktan sonra elde edilen marjına göre vergi hesaplar. 

Marj miktarı brüt gelirden satılan malın maliyeti (COGS), çalışanlara yapılan ödemeler veya yasal olarak izin verilen giderlerin düşülmesiyle bulunur. Vergi şirketin kârlı olup olmadığına bakılmaksızın uygulanır ve marj negatif bile olsa şirketlerin minimum vergi ödemesi gerekir. Bu yöntem, eyaletin hem küçük hem de büyük işletmelerden adil pay (ödeme) almasını hedefler.

1. Sabit Minimum Ücret Ve Eyalet Bazlı Özel Kurallar

Bir şirketin franchise taxini hesaplarken göz önünde bulundurulması gereken en önemli faktörlerden biri, eyaletlerin uyguladığı sabit minimum ücrettir. Şirketinizin sermayesi ne kadar düşük olursa olsun, çoğu eyalette sadece yasal varlığınızı sürdürmek için minimum ücreti ödemeniz zorunlu tutulur. Ücret eyaletten eyalete değişir ve küçük işletmelerin bile yıllık olarak vergi yükümlülüğü olduğunu gösterir.

Tüm bunlara ek olarak her eyaletin kendine özgü ve karmaşık özel kuralları vardır. Örneğin:

• Georgia eyaletinde franchise tax adıyla olmasa da aynı işlevi yerine getiren Net Worth tax adlı bir vergi bulunur. Şirketinizin net değerine dayalı vergilendirme sistemi kullanır.
• Illinois’te franchise tax ödemeleri için şirketlere iki farklı hesaplama şekli sunulur: şirketin ödenmiş sermayesi (paid-in capital) üzerinden hesaplanması ya da sermayenin Illinois içerisine ne kadar oranda ait olduğu (sermayenin illinois’e düşen payı üzerinden) (allocation factor) hesaplanması.
• Alabama ise sermaye bazlı vergisini sabit oran yerine, eyaletteki net değerin yüzdesi olarak belirler.

Bu özel kurallar, farklı eyaletlerde faaliyet gösterirken mutlaka incelenmesi gereken detaylardır. Doğru eyalet seçimi, uzun vadede vergi yükümlülüklerinizi önemli ölçüde etkileyebilir.

Hangi Eyaletlerde Franchise Tax Vardır?

Amerika Birleşik Devletleri’ndeki tüm eyaletlerin franchise tax uygulaması yoktur. Ancak özellikle iş kurmak için popüler olan ve büyük ekonomilere sahip eyaletlerin çoğunda imtiyaz vergisi bulunur. Bu vergiye bazen “Capital Stock Tax” veya “Business Privilege Tax” gibi farklı isimler de verilebilir.

Delaware Franchise Tax

Delaware, Amerika’da en çok şirket kuruluşu yapılan eyaletlerden biri olmasına rağmen, franchise tax uygulamasını sürdürür. Miktarı şirket türüne ve yapısına göre belirlenen özel yöntemlere göre hesaplanır. Özellikle anonim şirketler için bu vergi, şirketin yetkilendirilmiş hisse senedi sayısına veya şirketin varsayılan sermaye değeri yöntemine göre belirlenir. Bu nedenle Delaware’deki vergi yükü, şirketin büyüklüğüne göre oldukça değişken olabilir.

Vergi tutarı, küçük ölçekli şirketlerde yıllık asgari 175 USD civarında başlarken, büyük ölçekli şirketler için 200.000 USD’ye kadar çıkabilir. Limited şirketler (LLC) ve partnership yapıları ise farklı bir sisteme tabi tutulur, sabit tutar öderler. Böylece Delaware, özellikle hisse yapısını iyi planlayan şirketlere esnek avantaj sunar.

Franchise taxin (Franchise tax’in) değişkenliği Delaware’de şirket kurma kararını cazip kılan unsurlardan biridir. Zira şirketler, doğru hisse yapısı seçerek Franchise Tax yüklerini azaltabilir. Ayrıca Delaware’deki vergi uygulaması eyaletin sunduğu güçlü ticaret hukuku altyapısıyla birleştiğinde, hem startup’lar hem de büyük ölçekli uluslararası şirketler için popüler merkez haline gelmiştir.

Kaliforniya Franchise Tax 

Kaliforniya, şirket türüne bakılmaksızın eyalet içinde faaliyet gösteren hemen her işletmeden yıllık sabit Franchise Tax alır. Firmanın büyüklüğünden bağımsız olarak ödenmesi gereken minimum tutardır. 2025 itibarıyla çoğu şirket için bu tutar 800 USD olarak belirlenmiştir. C-Corporation, S-Corporation, LLC ve LP gibi yapılar, eyalette faaliyet gösterdikleri sürece bu minimum vergiyi ödemek zorundadır.

Bunun yanında özellikle C-Corporation yapıları için ek bir vergi yükü de söz konusudur. C-Corporation’lar, sabit 800 USD minimum verginin yanı sıra, yıllık net gelirleri üzerinden %8,84 oranında gelir vergisi de öderler. S-Corporation’lar için ise gelir üzerinden %1,5 oranında bir vergi uygulanır. Böylece Kaliforniya’da faaliyet gösteren şirketlerin vergi yükü, yalnızca sabit Franchise Tax ile sınırlı kalmaz, aynı zamanda gelir düzeyine bağlı olarak artış gösterir.

Bu sistem, özellikle küçük ölçekli işletmeler için başlangıçta maliyetli görünebilir; fakat Kaliforniya ABD’nin en büyük ekonomisi ve teknoloji merkezlerinden biri olduğu için birçok şirket, pazara erişim avantajı nedeniyle ek yükü göze alır.

Teksas Franchise Tax

Teksas’ta uygulanan Franchise Tax, diğer eyaletlerdeki gibi sabit bir tutar ya da ödenmiş sermaye üzerinden hesaplanmaz. Bunun yerine şirketlerin “margin” adı verilen vergiye tabi matrahı üzerinden alınır. Margin; brüt gelirden (total revenue) belirli indirimlerin (giderlerin?) düşülmesiyle hesaplanır. Bu yöntem, şirketlerin farklı finansal yapılarına uygun esneklik sağlar.

Vergi oranları da gelir seviyesine göre değişir. 2025 itibarıyla, yıllık geliri 2,47 milyon USD’nin altında olan işletmeler Franchise Tax’ten muaf tutulur. Sınırın üzerindeki şirketlerde ise vergi oranı %0,375 veya %0,75 olarak uygulanır. Yani küçük işletmeler için Teksas, Franchise Tax açısından oldukça avantajlı bir eyalet sayılır.

Diğer Örnek Eyaletler: Georgia, Illinois, North Carolina, Alabama 

Georgia eyaletinde Franchise Tax, şirketlerin net worth (özsermaye) değeri üzerinden hesaplanır. Minimum vergi tutarı genellikle 225 USD olup, maksimum vergi yükü 5.000 USD ile sınırlıdır. Bu yapı, büyük şirketlerde bile vergi yükünün nispeten düşük kalmasını sağlar ve Georgia’yı iş yapmak için vergi açısından cazip eyaletlerden biri haline getirir.

Illinois’te Franchise Tax, şirketin ödenmiş sermayesi (paid-in capital) üzerinden hesaplanır. Vergi, Illinois içindeki faaliyet oranına göre ayırma faktörüyle (allocation factor) belirlenir. İlk yıl oranı %0,15, sonraki yıllarda %0,10’dur. Minimum vergi 25 USD iken, üst sınır 2 milyon USD’ye kadar çıkabilir. Bu nedenle Illinois, yüksek sermayeli şirketler için maliyetli bir eyalet sayılabilir.

North Carolina, şirketlerden Franchise Tax’i net worth (özsermaye) üzerinden alır. Minimum tutar 200 USD olup, oran genellikle %0,15 civarındadır. Vergi, şirketin net varlıkları üzerinden belirlendiği için bilançodaki toplam büyüklük arttıkça yük de artar. Bu sistem, özellikle büyük ölçekli şirketler için daha yüksek vergi ödemesi anlamına gelir.

Alabama’da Franchise Tax yerine Business Privilege Tax adı verilen bir sistem uygulanır. Bu vergi, şirketin net worth değeri üzerinden alınır ve oranlar genellikle %0,25 ile %1,75 arasında değişir. Minimum vergi 100 USD iken, maksimum tutar 15.000 USD’ye kadar çıkabilir. Alabama’daki bu sistem, hem küçük hem de büyük şirketler için ödenebilir aralıkta bir yük getirir.

Manay CPA ile Franchise Tax Danışmanlığı

Amerika’da bir şirket kurmak veya işinizi büyütmek heyecan verici bir süreçtir, ancak franchise tax gibi karmaşık vergi yükümlülükleri göz korkutucu olabilir. Her eyaletin kendine özgü kuralları, hesaplama yöntemleri ve raporlama gereklilikleri, doğru bir strateji olmadan ciddi maliyetlere ve yasal problemlere yol açabilir. İşte bu noktada profesyonelin rehberliği, işletmenizin vergi yükünü hafifletmek ve uyumluluğu sağlamak için en doğru adımdır.

Eyalet Seçimi Ve Kuruluş Yapısının Belirlenmesi

Doğru eyalet ve şirket yapısı seçimi, vergi optimizasyonunun ilk ve en önemli adımıdır. Sizin için bir LLC mi yoksa bir C-Corp mu daha avantajlı olur? İşletmenizin türü ve gelecekteki hedefleri doğrultusunda hangi eyalette şirket kurmak, franchise tax yükümlülüklerinizi en aza indirir. Manay CPA bu sorulara yanıt bularak, uzun vadede vergi avantajı sağlayacak en uygun stratejiyi belirlemenize yardımcı olur.

Delaware Franchise Tax Hesaplama Ve Raporlama Desteği

Delaware’in hisse sayısı veya sermaye bazlı karmaşık hesaplama yöntemleri, şirket sahipleri için kafa karıştırıcı olabilir. Manay CPA, şirketinizin verilerini analiz ederek en uygun hesaplama yöntemini belirler ve vergisel avantaj sağlayacak adımları atmanızı sağlar. Aynı zamanda, yıllık raporlama ve ödeme süreçlerinizi titizlikle yöneterek, olası cezai yaptırımlardan sizi korur.

Kaliforniya/Teksas Gibi Yüksek Riskli Eyaletlerde Compliance Ve Yıllık Reporting Yönetimi

Kaliforniya’nın gelir dilimlerine göre artan yıllık ücretleri veya Teksas’ın marj bazlı hesaplaması gibi karmaşık sistemler, uyum sürecini zorlaştırır. Manay CPA, bu eyaletlerin özel kurallarına hakim uzmanlığıyla, tüm raporlama süreçlerinizi hatasız bir şekilde yürütür ve işletmenizin vergi yükümlülüklerini doğru ve zamanında yerine getirmesini sağlar.

Ücretsiz Ön Değerlendirme Ve Sonraki Adımlar

Franchise tax yükümlülükleriniz hakkında endişeleriniz varsa, bir an önce profesyonel bir destek almak en akılcı çözümdür. Manay CPA, işletmenizin özel durumunu değerlendirmek üzere ücretsiz bir ön danışmanlık sunar. Bu değerlendirme ile mevcut vergi durumunuzu anlayabilir, potansiyel riskleri belirleyebilir ve vergi yükünüzü optimize etmek için neler yapabileceğinizi öğrenebilirsiniz.