Amerika’da iş sözleşmesi hazırlamak hem işverenin hem de çalışanın yasal haklarını güvence altına almak için belirli kurallara ve standartlara uygun şekilde yapılmalıdır. İş dünyasında sözleşmeler, yalnızca tarafların çalışma koşullarını belirleyen bir belge değil, aynı zamanda karşılıklı güvenin, profesyonelliğin de temelidir. Her ülkenin iş hukuku farklı olduğundan Amerika’da hazırlanan iş sözleşmeleri de federal ve eyalet düzeyinde geçerli yasal çerçevelere dayanır. Sözleşme, çalışma süresi, ücret, izin hakları, fesih koşulları gibi konularda işveren ile çalışan açısından netlik sağlar. Dolayısıyla doğru hazırlanmış bir iş sözleşmesi, ileride doğabilecek uyuşmazlıkları önlemenin en etkili yoludur. Peki, Amerika’da iş sözleşmesi hazırlarken nelere dikkat etmeli? Gelin, sözleşmenin temel unsurlarını, yasal gereklilikleri ve farklı sözleşme türlerini adım adım inceleyelim.
İş Sözleşmesi Nedir?
İş sözleşmesi, işveren ile çalışan arasında çalışma koşullarını, ücret ve hakları yazılı olarak düzenleyen, tarafların yükümlülüklerini belirleyen hukuki bir anlaşmadır. Sözleşme genel olarak tarafların kimlik bilgilerini, iş tanımını, ücreti, çalışma saatlerini, izin haklarını, gizlilik ve rekabet yasağı gibi yükümlülüklerini ve sözleşmenin sona erme koşullarını açıkça belirler.(1) ABD’de iş sözleşmeleri federal iş kanunları (ör. FLSA — Fair Labor Standards Act) ile eyalet mevzuatının birleşimi çerçevesinde şekillenmektedir. Dolayısıyla sözleşme hazırlanırken hem federal gereklilikler hem de çalışanın bulunduğu eyaletin kuralları dikkate alınmalıdır.
Yazılı sözleşmeler, taraflar arasında doğabilecek uyuşmazlıklarda en güçlü delil olarak kabul edildiği için işverenler genellikle yazılı, açık hükümler içeren metinler tercih etmektedirler. İşe özel ek hükümler (deneme süresi, performans hedefleri, prim sistemleri, disiplin prosedürleri, fesih bildirim süreleri, tazminat, kıdem şartları) sözleşmeye dâhil edilerek hem işveren hem de çalışan korumaya alınır. Ancak iş sözleşmesi hazırlarken bu maddelerin açık, ölçülebilir ve hukuka uygun şekilde formüle edilmesi gerekmektedir.
İş Sözleşmesinin Temel Unsurları
İş sözleşmesinin her bir hükmü hem pratik hem hukuki sonuçlar doğurur, bu yüzden temel unsurların eksiksiz olması gerekmektedir. Öncelikle sözleşmede işverenin yasal adı, çalışanın adı, iş yeri adresi ve çalışanın yürütmekle yükümlü olduğu görevlerin açık bir şekilde yazılması gerekmektedir. (1) İş tanımı, görev dağılımı, raporlama yapısı gibi hususlar da eklenmelidir, çünkü belirsiz iş tanımları ileride uyuşmazlıklara sebebiyet verebilir.
İkinci unsur, ücret ve ödeme koşullarıdır. Ücretin brüt/ net gösterimi, ödeme sıklığı (haftalık, iki haftalık, aylık), fazla mesai ödeme yöntemi, varsa prim/bonus mekanizmalarının şartları sözleşmede net bir şekilde belirtilmelidir. FLSA gibi federal düzenlemeler fazla mesai hesaplamalarında minimum standartlar getirmektedir, eyalet kuralları daha detaylı yükümlülükler öngörebilir, bu nedenle hem federal hem de eyalet yasaları kontrol edilmelidir. (2)
Eklenmesi önemli diğer bir konu; çalışma süresi, izin ve ek haklardır. Haftalık çalışma saatleri, molalar, izin politikaları (yıllık izin, hastalık izni), sağlık sigortası, emeklilik gibi ek hakların kapsamı açıkça belirtilmelidir. (3) Söz konusu hususlar, işverenin sunduğu yan hakların şirket politikası ile uyumlu olduğunu gösterdiğinden çalışanın beklentilerini netleştirir.
Sözleşmeye ayrıca şeffaflığı destekleyen gizlilik, fikri mülkiyet ve rekabet yasağı kısıtlamaları da eklenmelidir. Şirket sırlarının korunması, iş süresince üretilen fikri mülkiyetin kime ait olduğu, işten ayrıldıktan sonra uygulanabilecek rekabet yasağı hükümleri (non-compete) ile müşterilerle temas kurmama (non-solicit) maddeleri açıkça yazılmalıdır. (4) Ancak bu tür hükümler eyaletten eyalete farklılık göstermektedir, bazı eyaletler non-compete hükümlerini sınırlayan düzenlemelere sahiptir. Dolayısıyla sözleşme öncesi eyalet bazında yayımlanan yönergelere dikkat etmek gerekir.
İşveren ve Çalışan Hakları
İşverenler ile çalışanların hakları sözleşmeyle korunmalı, sözleşme de aynı zamanda her iki tarafın yasal sorumluluklarını açıkça belirtmelidir. İşverenle çalışana sağlanan başlıca haklar (ve karşılık gelen yükümlülükler) ise şöyledir:
- Çalışanın Ücret Hakkı: Çalışan, sözleşmede belirtilen ücreti zamanında, eksiksiz alma hakkına sahiptir. Fazla mesai ödemeleri federal / eyalet yasalarına uygun olarak yapılmalıdır. İşveren, ücret hesaplamalarını şeffaf bir şekilde göstermekle yükümlüdür.
- Güvenli Çalışma Ortamı: Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği yasalarına uygun, makul güvenlik önlemleri alınmış bir çalışma ortamında bulunma hakkına sahiptir. İşveren, OSHA (Occupational Safety and Health Administration) standartlarına uyma yükümlülüğünü yerine getirmelidir.
- Ayrımcılık Yasağı / Eşit Muamele: Çalışanlar, cinsiyet, ırk, din, yaş, engellilik vb. temellere dayalı ayrımcılığa maruz kalmama hakkına sahiptir. İşveren, eşit fırsat, adil davranma prensiplerine uymalıdır.
- Gizlilik / Fikri Mülkiyet Hakları: İşveren, makul şartlarla şirket sırlarını, fikri mülkiyetini koruma hakkına sahiptir. Çalışanlar ise iş süresince yaratılan fikri çıktılarla ilgili sözleşmede belirtilen sınırlamalara uymak zorundadır.
- İzin / Dinlenme Hakları: Çalışanlar, sözleşmede belirtilen yıllık izin, hastalık izni, yasal tatil haklarını kullanma hakkına sahiptir, işveren bu hakları hukuka uygun biçimde tanımak ve uygulamak zorundadır.
- Fesih / İşten Çıkarma Prosedürleri: Hem işverenin yasal nedenlerle fesih hakkı, hem de çalışanın sözleşmeyi feshetme hakkı sözleşmede belirlenmelidir. İhbar süreleri, tazminat ve sona erdirmede sebep gösterme uygulamaları net olmalıdır. Çeşitli eyaletlerde “at-will employment” (istihdamın istendiği zaman sona erdirilebilmesi) prensibi geçerli olup sözleşmede aksi düzenlenmediği sürece bu uygulanabilmektedir. (2)
Toplamda, iş sözleşmesi hem işverenin işletme sırlarını, verimliliğini korumaya; hem de çalışanın adil muamele, ücret ve güvenlik hakkını garanti etmeye hizmet etmelidir.
Amerika’da İş Sözleşmesi Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Amerika’da iş sözleşmesi hazırlarken federal ve eyalet düzeyinde yürürlükte olan iş kanunlarına tam uyum sağlanmalıdır. Sözleşmenin her maddesi, çalışanın haklarını korurken işverenin yasal yükümlülüklerini de netleştirmelidir. Ayrıca ücret, izin, çalışma süresi, gizlilik ve fesih koşulları açıkça belirtilmeli, belirsizliklere yer verilmemelidir. Her maddenin net olarak belirtilmesi işverenin yasal riskini azaltırken çalışanla güvene dayalı bir iş ilişkisi kurulmasını sağlayacaktır.
Yasal Gereklilikler ve Mevzuat
ABD’de iş sözleşmeleri hazırlanırken federal yasalar (özellikle Fair Labor Standards Act — FLSA, Civil Rights Act, ADA, OSHA) ve eyalet bazlı iş yasaları birlikte dikkate alınmalıdır. Federal düzenlemeler, asgari ücret, fazla mesai, ayrımcılık yasağı gibi temel konularda minimum standartlar getirmektedir. Eyalet yasaları ise bu standartları genişletebilir ve daha koruyucu hükümler içerebilir. Dolayısıyla sözleşmede, işverenin faaliyet gösterdiği eyaletin belirlenmesi, geçerli hukuk ve uyuşmazlık çözüm yönteminin açıkça yazılması gerekmektedir. ABD’de şirket kuruluşu ve eyalet farklılıkları için “Amerika’da Business License (İşletme Lisansı) Nasıl Alınır?” yazımıza göz atabilirsiniz.
Çalışma Saatleri ve Ücret Düzenlemeleri
İş sözleşmesi, haftalık çalışma süresi, molalar, fazla mesai ödemeleri ve ücret ödeme periyotlarını ayrıntılı biçimde düzenlemelidir. FLSA, 40 saatin üzerindeki çalışma süresi için fazla mesai ücretinin en az 1.5 kat ödenmesini zorunlu kılmaktadır. (5) Ayrıca eyalet yasaları, örneğin Kaliforniya gibi bazı bölgelerde daha sıkı kurallar getirebilir. Ücretin ödeme yöntemi (çek, banka transferi), ödeme tarihi ve kesintiler belirtilmelidir. Şeffaf ücret politikası, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların önüne geçmenin en iyi yoludur.
İzin ve Tatil Hakları
ABD’de yıllık izin federal düzeyde zorunlu olmasa da çoğu işveren eyalet yasaları ve şirket politikalarına göre paid time off (PTO) sistemini uygulamaktadır. Sözleşmede yıllık izin süresi, hastalık izni, resmi tatiller, ücretli/ücretsiz izin şartları açıkça tanımlanmalıdır. Bazı eyaletlerde kullanılmayan izinlerin devretmesi veya fesih üzerine ödenmesi zorunlu kılınabilir. Ayrıca Family and Medical Leave Act (FMLA) kapsamında uygun çalışanlara 12 haftaya kadar ücretsiz izin hakkı tanınabilir. (6) Farklılıklar nedeniyle sabit bir sözleşme olmadığından izin konusunda da tüm detaylar sözleşmede mutlaka yer almalıdır.
Amerika’da Farklı İş Sözleşmesi Türleri
Amerika’da iş sözleşmeleri, çalışanın statüsüne, çalışma süresine, işverenle ilişkisine göre farklı türlerde hazırlanabilir. Sözleşme, tarafların haklarını, yükümlülüklerini ve iş ilişkisini açıkça belirlemektedir. (1) Böylece işverenin ihtiyaçlarına ve çalışanın statüsüne uygun bir çerçeve sağlamaktadır. Ancak farklı sözleşme türleri, federal / eyalet yasaları ile uyumlu şekilde hazırlanmalı, fesih koşulları, ücret ve çalışma saatleri gibi temel unsurlar netleştirilmelidir.
Süreli ve Süresiz Sözleşmeler
Süreli (fixed-term) iş sözleşmeleri, belirli başlangıç / bitiş tarihine sahiptir, genellikle proje bazlı veya geçici pozisyonlar için kullanılırlar. Süresiz (at-will) sözleşmeler ise önceden belirlenmiş bitiş tarihi olmayan, işveren ya da çalışan tarafından her zaman feshedilebilecek sözleşmelerdir. Süresiz sözleşmelerde, eyalet yasalarıyla işveren politikaları çerçevesinde fesih bildirimi / gerekçeleri açıkça düzenlenmektedir. Bu tür sözleşmeler, iş ilişkisinde esneklik sağlar, ancak fesih koşulları net olmalıdır.
Tam Zamanlı ve Yarı Zamanlı Sözleşmeler
Tam zamanlı sözleşmeler, genellikle haftada 35-40 saat çalışmayı kapsar, çalışanları da fazla mesai, sağlık sigortası, izin hakları gibi avantajlarla korur. Yarı zamanlı sözleşmelerde çalışma süresi daha kısa olup bazı eyaletlerde / işverenlerde sınırlı yan haklar sunulabilir. Yine de sözleşmede çalışma saatleri, ücret, fazla mesai ile tüm hakların net bir biçimde belirtilmesi gerekmektedir.
Bağımsız Yüklenici / Freelancer Sözleşmeleri
Bağımsız yüklenici veya freelancer sözleşmeleri, işverenle çalışan arasında iş ilişkisinin esnek, proje bazlı olduğu durumlarda uygulanabilir. Bu sözleşmelerde vergi sorumlulukları, çalışma saatleri, teslim süreleri açıkça belirtilir. İşveren, bağımsız yükleniciye iş güvenliği ve yan haklar sağlamak zorunda değildir, tüm sorumluluklar sözleşme şartlarına göre belirlenir. Böylece taraflar, bağımsız çalışma koşullarında haklarını, yükümlülüklerini net şekilde anlayabililrler.
Amerika’da İş Sözleşmesinin İşverenlere Sağladığı Faydalar
İşverenler için hem yasal güvence hem de operasyonel düzen sağlayan iş sözleşmeleri, çalışan ile işveren arasındaki beklentileri netleştirerek olası anlaşmazlıkları, hukuki riskleri minimize etmektedir. Ayrıca iş süreçlerini standartlaştırır, sorumluluk dağılımını belirleyip performans takibini kolaylaştırmaktadır. Böylece işverenler şirketin yasal çerçeveye uyumunu korurken çalışan ilişkilerini şeffaf, profesyonel bir biçimde yönetebilirler.
Yasal Koruma ve Uyuşmazlıkların Önlenmesi
İş sözleşmeleri, ilk olarak işverenleri olası hukuki uyuşmazlıklardan korumaktadır. Sözleşmede iş tanımı, çalışma süresi, ücret ile fesih koşulları açıkça belirtilirse işten çıkarma / hak talepleri gibi durumlarda yasal dayanak sağlanabilecektir. Yani işverenin mahkemelerde, devlet kurumlarında haklarını savunması kolaylaşacaktır. Hak iddia edebilmek açısından sözleşmeler, federal / eyalet yasaları çerçevesinde hazırlanmalı, işverenin / çalışanın sorumlulukları net biçimde tanımlamalıdır. (1)
Çalışan Beklentilerinin Netleştirilmesi
İş sözleşmeleri, çalışanların işten beklentilerini açıkladığı için anlaşmazlık riskini azaltmaktadır. Sözleşmede çalışma saatleri, görevler, maaş, ek haklar ve izinler detaylı şekilde yer almalıdır. Böylece çalışan, rolünü / haklarını baştan bilir. Net tanımlanmış beklentiler de motivasyonu artırıp işverenin performans yönetimini kolaylaştırır. Dolayısıyla işyerinde verimliliğin yükselmesine, taraflar arasında güvenin oluşmasına katkı sağlar.
Performans ve Sorumluluk Yönetimi
Sözleşmeler, çalışanların sorumluluk alanlarını, performans kriterlerini belirleyerek işverenin yönetimini kolaylaştırmaktadır. İşverenler, görev dağılımı ile hedefleri açık biçimde tanımlayarak çalışanların rollerini netleştirir. Bu sayede iş takibi, değerlendirme ve ödüllendirme süreçleri sistematik hale gelir. Performans ölçütleri ise çalışanları iş hedeflerine yönlendirerek şirketin operasyonel verimliliğini artırır.
İşe Alım ve Çalışan İlişkilerinde Profesyonellik
İyi hazırlanmış bir iş sözleşmesi, işe alım sürecinde profesyonelliği gösterir, şirketi çalışan gözünde güvenilir kılar. Çalışan ilişkileri, sözleşmeler sayesinde resmi, şeffaf bir zeminde yürütülür. Güven veren bir sözleşme işveren markasını da güçlendirir ve çalışan bağlılığına katkı sağlar. Çünkü çalışan ile işveren arasındaki iletişimi netleştirir, olası yanlış anlamaları önler, işyeri ortamında profesyonel yönetim standardı olduğunu gösterir.
Amerika’da İş Sözleşmesi Hazırlarken Uzman Desteği
Amerika’da iş sözleşmeleri hazırlarken uzman desteği almanız hem yasal uyum hem de doğru sözleşme içeriği açısından hayati öneme sahiptir. Çünkü işverenlerle insan kaynakları ekipleri, federal / eyalet yasalarına uygunluk sağlamak, çalışan haklarını korumak, olası anlaşmazlıkları önlemek için profesyonel rehberlikten yararlanmalıdır. Uzman desteği, sözleşme taslaklarının hazırlanması, revizyon süreçleri ve özel durumlar için uygulanabilir çözümler sunar, böylece şirketiniz hukuki riskleri minimize edebilir.
İnsan Kaynakları Desteği ve Uyum
İnsan kaynakları profesyonelleri, iş sözleşmelerinin hem şirket politikalarıyla hem de federal ve eyalet yasalarıyla uyumlu olmasını sağlar. Çünkü çalışma saatleri, ücret, izin hakları, fesih koşulları gibi önemli konuların sözleşmeye doğru şekilde dahil edilmesi, işverenin hukuki sorumluluklarını yerine getirmesine yardımcı olur. Ayrıca insan kaynakları ekibi, sözleşmelerin güncel yasalarla sürekli uyumlu kalmasını denetleyerek çalışanların haklarını koruyan yönetim mekanizması oluşturabilir.
Sözleşme Örnekleri ve Şablonlar
Sözleşme örneklerinden yararlanarak siz de iş sözleşmelerinizi hızlı şekilde hazırlayabilirsiniz. Eyalet sayfalarında yayınlanan yönergeler, federal yasalarla uyumlu temel unsurları içerdiğinden kendi şirket politikalarınızla uyumlu sözleşmeler hazırlamanızı mümkün kılmaktadır. Örneğin;
Tam Zamanlı Çalışan Sözleşmesi (Genel)
Taraflar:
Bu sözleşme, [Şirket Adı] (“İşveren”) ile [Çalışan Adı] (“Çalışan”) arasında akdedilmiştir.
Başlangıç Tarihi – Çalışma Süresi:
Çalışan, [Başlangıç Tarihi] itibarıyla işbu sözleşme kapsamında tam zamanlı olarak çalışacaktır. Sözleşme süresizdir.
İş Tanımı – Görevler:
Çalışan, İşverenin [Departman/İş Pozisyonu] departmanında görev yapacak, iş tanımı doğrultusunda sorumluluklarını yerine getirecektir.
Çalışma Saatleri – Ücret:
Çalışma saatleri haftada 40 saattir. Çalışan, saatlik ücret olarak [Ücret] veya aylık [Ücret] alacaktır. FLSA’ya uygun fazla mesai ödemeleri uygulanacaktır.
İzin – Tatil Hakları:
Çalışan, federal ve eyalet yasalarına uygun izin haklarına sahiptir. Yıllık ücretli izin [X] gün olarak belirlenmiştir.
Fesih:
Her iki taraf da [Bildirim Süresi] önceden yazılı bildirimde bulunarak sözleşmeyi feshedebilir.
Siz de Amerika’da işveren konumundaysanız iş sözleşmesi hazırlayarak yasal güvence sağlayabilirsiniz. Manay CPA, iş sözleşmelerinizin federal – eyalet mevzuatına uygun olarak hazırlanmasını, olası hukuki risklerin önlenmesini, tüm süreçlerin profesyonel şekilde yönetilmesini temin eder. Şirketinizin çalışan ilişkilerini güvence altına almak, sözleşme hazırlık sürecini sorunsuz yürütmek için hemen Manay CPA ile iletişime geçin.
Kaynaklar
https://www.indeed.com/hire/c/info/employer-contract
https://www.uschamber.com/co/good-company/ask-the-board/guide-to-employment-contractshttps://www.aihr.com/blog/employment-contract https://beckerinternationallaw.com/what-does-a-u-s-employment-contract-look-like
https://www.dol.gov/agencies/whd/overtime
https://www.dol.gov/agencies/whd/fmla
https://www.state.gov/model-contract-of-employment https://prowsebarrette.com/you-should-include-in-an-employment-contract
